Մարդիկ առավել ատում են նրան, ով կարողանում է թռչել...

                                                                      Ֆրիդրիխ Նիցշե

Ֆրոյդի վերջին ինքնավերլուծությունը...

Ֆրոյդ... նա կամ խելագար է, կամ հանճար... այսպես են արտահայտվում նրա մասին նրա ուսմունքի հակառակորդներն ու կողմնակիցները... ամեն դեպքում, ինչքան էլ խելահեղ լինեն նրա գաղափարները, որքան անտրամաբանական և աբսուրդային, միևնույն է անհնար է դրանց հետ հաշվի չնստել... Նրան կարելի է պաշտել և երկրպագել, կարելի է և ատել և քարկոծել... Սակայն անհնար է անտարբեր անցնել նրա անվան կողքով...

Թագավորական սինդրոմ

_ Դուք գերազանցել եք թույլատրելի արագությունը....

_ Դե գիտեք, մենք շտապում ենք ու չնկատեցինք, որ գերազանցում ենք...

_ Լսիր, բայց դու մենակ ես մեքենայի մեջ...

_ Մենք գիտենք դա...

Սա իհարկե հումոր է, բայց այս երևույթի առավել մեղմ տարբերակը իրականում գոյություն ունի, և մենք ինքներս էլ բազմիցս ականտես ենք եղել: Հիշեք քաղաքական գործիչների կամ հոգևոր առաջնորդների ելույթները, երբ սեփական անձի մասին խոսելիս կիրառում են հոգնակի "մենք"-ը: "Մենք կբարելավենք կենսամակարդակը", "Մենք կհաղթենք" և այլն:

Pluralis majestatis-ը կամ այլ կերպ թագավորական /վիկտորիական/ "մենք" - ի սինդրոմը անձի կամ սովորաբար քաղաքական կամ հոգևոր լիդերի խոսքում սեփական անձի մասին խոսելիս հոգնակի թիվ կիրառելու երևույթն է: 

Նման անձանց խոսքում "մենք"-ի գերակշումը խոսում է այն մասին, որ տվյալ մարդը ավելին է, քան մեկ անձնավորությունը, նա ամբողջ ազգն է, ժողովուրդը, երկիրը, թագավորությունը: Դա ստեղծում է միասնության, հավասարության զգացում, եթե խոսենք հոգեբանության լեզվով` ստեղծվում է սիմբիոզ լիդերի և ժողովրդի միջև, որը ուժեղ և ամուր հուզական կապ է: Համարժեք երևույթ կարող ենք նկատել հղի կնոջ մոտ, կամ ծնողների և երեխաների մեջ / "Մենք գրավեցինք առաջին տեղը"/, շատ հազավադեպ դեպքերում թագավորական "մենք" - ի սինդրոմ նկատվում է նաև ղեկավարի և ենթակաների միջև, երբ ենթակաները իրենց ղեկավարի արարքների մասին խոսում են "մենք"-ով /մենք պայմանագիր կնքեցինք, մենք ազատեցինք աշխատանքից/:  

   Հաճախ ընտանիքներում նկատվող թագավորական "մենք"-ի դեպքում ծնողները իրենց չիրականացված երազանքներն ու նպատակներն են դնում երեխաների վրա, նրանց հաղթանակները և պարտությունները համարելով իրենցը, նույնիսկ երեխայից առավել շատ ուրախանալով նրա նվաճումներով: 

   Ամեն դեպքում երևույթը քիչ թե շատ կա բոլոր ընտանինքերում և բոլոր ծնողների մոտ, սակայն երևույթի սրեցումը կամ խորացումը հղի է բացասական հետևանքներով, ընդհուպ մինչև հոգեբանական բռնություն:

Հոգեբանության ամոթալի էջերը: Մաս 1:

"Հոգեբանության ամոթալի էջերը" շարքում ընդգրկված են այն ուսումնասիրությույնները կամ բացահայտումները, հոգեբանների կյանքի այնպիսի պատմությունները, որոնք ստվեր են գցում հոգեբանության` որպես գիտության, նրա նվաճումների և էթիկական կողմերի վրա: Սրանք եզակի դեպքեր են, սակայն իրենց մեծ ազդեցությունն են թողել հոգեբանության զարգացման հետագա ընթացքի վրա: Ակնկալում եմ ընթերցողներիս ըմբռնումը և հայցում ներողամտությունը:

Հրեշային էքսպերիմենտ

Հեռավոր 1939 թվականին Այովայի համալսարանի երկու աշխատակիցներ գիտնական Ուենդել Ջոնսոնը և նրա ասպիրանտ Մերի Թյուդորը անցկացրեցին հոգեբանական էքսպերիմենտ (այն ի սկզբանե հոգեբանական չէր, փորձարկողները նույնիսկ հոգեբաններ էլ չէին, լոգոպեդներ էին, սակայն գիտափորձը իր թողած ազդեցությունների պատճառով գիտության մեջ հայտնի է որպես հոգեբանական) խոսքային զարգացման ոլորտում, որին ակտիվորեն մասնակցել են 22 երեխաներ: Էքսպերիմենտի նպատակն էր ապացուցել կակազության բնածին կամ ձեռքբերովի բնույթը:

     Երեխաները ծնողազուրկ էին, ինչն էլ այն հիմնական բացատրությունն  է, թե ինչու չգտնվեցին այնքան շահագրգիռ մարդիկ, որպեսզի ժամանակին կանգնեցնեին գիտնականների գործունեությունը:

Էքսպերիմենտի անցկացման ընթացքում երեխաներին բաժանեցին երկու խմբերի: Մի խմբին փորձարկողները բացատրեցին, որ նրանք շատ ճիշտ և հստակ են խոսում: Իսկ երեխաների մյուս խմբի դրությունը նախանձելի չէր. նրանց վստահեցրեցին, որ ունեն խոսքային սխալներ և թերացումներ: Մերի Թյուդորը նույնիսկ կիրառում էր ամենասուր և վիրավորական արտահայտությունները երեխաներին ծաղրելու և նրանց ամենաաննշան խոսքային սխալները բոլորին ի ցույց դնելու համար:

    Օրինաչափ է, որ երեխաները, ենթարկվելով մեծահասակի կողմից նման ազդեցության և հանրային ստորացման, արդյունքում սկսեցին հաղորդակցման մեջ ավելի դժվար մտնել` ցուցաբերելով նոր և նախկինում չդրսևորած բարդույթներ: Նման բարդույթներից մեկն էլ խոսքային արգելակումն էր, որը Թյուդորին առիթ տվեց ուսումնասիրվող երեխաների երկրորդ խմբին կոչել «խղճուկ կակազողներ»:

Այս խմբի երեաների մոտ նախկինում երբեք չէր նկատվել ակնհայտ խոսքային թերզարգացում և առավել ևս կակազություն, սակայն էէքսպերիմենտի ավարտին նրանց մեծամասնության մոտ զարգացավ խորը կակազություն, որը ուղեկցեց նրանց  կյանքի ողջ ընթացքում:

Այս հրեշալի «հոգեբանական» էքսպերիմենտի արդյունքում լոգեպեդ Ջոնսոնն ու նրա ասպիրանտը ցանկանում էին գիտականորեն ապացուցել, որ կակազությունը ունի հոգեբանական բնույթ և առաջ է գալիս հոգեբանական ճնշման արդյունքում: Այն տևեց 6 երկար ամիսներ:

Այս էքսպերիմենտը երկար տարիներ թաքցնում էին հանրությունից, քանի որ այն հիմնովին ջախջախում է գիտական հետազոտություններ անցկացնելու էթիկայի բոլոր սկզբունքները և հակագիտական է: Այսօր այն հայտնի է որպես «Հրեշալի էքսպերիմենտ կամ հրեշների էքսպերիմենտ»: Գիտափորձից երկար տարիներ անց, միայն 2001 թվականին մասնակիցներից մեկի հուշերի հիման վրա կալիֆոռնիական ամսագրերից մեկը հրապարակեց էքսպերիմենտի մանրամասները: Այովայի համալսարանը պաշտոնապես ընդունեց իր մեղավորությունը: 2003թ.-ին 6 հոգի դիմեցին դատարան` պահանջելով նյութական փոխհատուցում հոգեբանական ծանր խնդիրներ ձեռք բերելու համար: Մնացած մասնակիցների հետագա ճակատագրերը անհայտ են, այդ մասին կարելի է միայն պատկերացնել:

    

Искусство в себе: рисунки аутистов

Свойственная художникам-аутистам замкнутость очень часто граничит с гениальностью. Мы можем вспомнить великих живописцев, которые в той или иной мере имели степень аутизма. Винсент Ван Гог, Пабло Пикассо и даже, возможно, Иероним Босх когда-то творили и не знали о том, что имеют то же, что и тысячи других людей сегодня. Рисунки аутистов позволяют лучше понять мироощущение и их взгляд на свое место в обществе.

Художник Стивен Вилтшер рисует Нью-Йорк по памяти после 20-минутного полета над городом на вертолете.

Панорама Токио

Он воссоздает панорамы городов исключительно по памяти. Для создания своих шедевров художник использует исключительно шариковые ручки, высококачественную бумагу и айпод, т.к. музыка помогает ему сконцентрироваться и не отвлекаться от процесса рисования.

Психолог, педагог и поведенческий аналитик Джилл Маллин (J. Mullin) собрала в книге «Нарисованный аутизм»(“Drawing Autism«) произведения этих необычных художников. Помимо работ заслуженных авторов, книга содержит картины неизвестных, но талантливых художников, а также рисунки детей с расстройствами аутического спектра.

«Птицы», Дэвид Барт (10 лет)

Из письма его матери: «…на рисунке почти 400 птиц и он знает имена и латинские названия большинства из них»

«Аутсайдер», Донна Уильямс

«Война во Вьетнаме», Милда Бандзайт

«Cлепой полет», Мадалена Телло

«Авраам Линкольн», аппликация Джона Уильямса

По словам автора, окружающий мир кажется хаотичным, поэтому создавать из разрозненных частей целостное изображение доставляет удовольствие.

Ինչպես կամավոր դառնալ ստրուկ կամ Երրորդ ալիքի էքսպերիմենտը...

1957 թվականին Կալիֆոռնիայի Պալո-Ալտոյի միջնակարգ դպրոցի պատմության ուսուցիչ Ռոն Ջոնսը իրականացրեց սոցիալական մի էսպերիմենտ, որը մնաց պատմության մեջ` որպես «Երրորդ ալիքի գիտափորձ» /The Third Wawe/: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ուսումնասիրության դասաժամին աշակերտներից մեկը հարցրեց ուսուցչին, թե ինչպես կարող էին Գերմանիայի շարքային քաղաքացիները ձևացնել, թե ոչինչ չգիտեն այն մասին, թե ինչ է կատարվում համակենտրոնացման ճամբարներում: Ջոնսը այս հարցին որոշեց պատասխանել զննական օրինակով:

   Երկուշաբթի նա աշակերտներին կարդաց դասախոսություն կարգապահության ուժի մասին: Այն մասին, թե ինչ է զգում մարզիկը, երբ համառորեն և պարբերաբար մարզվում է, որպեսզի հաջողության հասնի մրցումներում, թե ինչպես է բալետի պարուհին կամ նկարիչը միևնույն շարժումը կամ շտրիխը կրկնում, որպեսզի հասնի կատարելության: Ջոնսը կարգադրեց աշակերտներին նստել զգաստ վիճակում, քանի որ դա լավագույնս է անդրադառնում ուսման առաջադիմության վրա: Ապա նա հրամայեց աշակերտներին մի քանի անգամ կանգնել և նստել նույն դիրքով, ապա նույն կերպ բացարձակ անաղմուկ դուրս գալ և մտնել լսարան: Աշակերտներին դուր եկավ խաղը, և նրանք միանգամից ընդունեցին խաղի կանոնները:

      Երեքշաբթի ուսուցիչը մտավ դասարան և հայտնաբերեց, որ բոլորը լուռ, զգաստ դիրքում նստած, իրեն են սպասում: Աշակերտներից ոմանք ժպտում էին, բայց մնացածը ամբողջովին դերի մեջ էին: Ջոնսը բացատրեց բոլորին ընդհանուրի գաղափարը և կարգադրեց բոլորին մի քանի անգամ խոռով գոչել “Ուժը կարգապահության մեջ է, ուժը կարգապահության մեջ է” լոզունգը: Դասի ավարտին Ջոնսը ցույց տվեց ողջույնի նոր ձևը, որով բոլոր աշակերտները պետք է միմյանց դիմավորեին` առաջ պարզած աջ ձեռքը, որը թեքվում է դեպի ձախ ուսը: Այդ ժեստը նա անվանեց Երրորդ Ալիքի բարև: Հաջորդ օրերին աշակերտները միմյանց ողջունում էին բացարձակապես այդ ժեստով:

    Չորեքշաբթի Ջոնսը բոլոր աշակերտներին անդամակցության տոմսեր բաժանեց: Ոչ մի աշակերտ չցանկացավ լքել լսարանը, ավելին` 13 աշակերտ այլ դասերից եկել էին` Ջոնսի փորձին մասնակցելու: Երեք տոմսի վրա նա կարմիր աստղ էր դրել, ինչը նշանակում էր, որ դրանց տերերը ունեն հատուկ առաքելություն. նրանք պետք է տեղյակ պահեին Ջոնսին այն բոլորի մասին, ովքեր չէին ենթարկվում կանոններին: Սակայն, չնայած աստղերը երեքն էին, սակայն կամավոր բանսարկությամբ գործնականում զբաղվում էին 20-ից ավելի աշակերտներ: Աշակերտներից մեկը, ով աչքի էր ընկնում ամուր առողջությամբ և խոշոր մարմնակազմությամբ, հայտարարեց, որ ինքը Ջոնսի թիկնապահն է, և ամենուրեք հետևում էր Ջոնսին: Երեք ամենալավ սովորող աշակերտուհիները ծնողներին պատմել էին դպրոցական գիտափորձի մասին, արդյունում Ջոնսին զանգահարեց տեղի կրոնական առաջնորդը, որը բավարարվեց Ջոնսի այն պատասխանով, որ դասարանն ուսումնասիրում է անձի գորմանական տեսակի: Ջոնսին զարմացնում էր ծնողների պասիվ վերաբերմունքից, որոնք չէին անհանգստանում իրենց երեխաների դպրոցում կատարվող իրադարձություններից: Ավելին` դպրոցի տնօրենն ինքն էր ողջունում աշակերտներին հայտնի Երրորդ աստղի բարևով: Օրվա ավարտին Երրորդ աստղի կազմակերպություն արդեն գրանցված էին 200-ից ավելի աշակերտ, իսկ դասին ներկա էին գտնվում 80 և ավելի աշակերտներ: Նրանցից շատերը այնքան լուրջ էին վերաբերվու կատարվող իրադարձություններին, որ մյուս աակերտներին կարգի էին հրավիրում և պատժում ցանկացած անկարգապահության դեպքում:

     Հինգշաբթի Ջոնսը ներկայացրեց իր շարժման հիմնական գաղափարը: Նա բացատրեց, որ աշակերտները համազգային երիտասարդական շարժման մասնիկ են, որ մնացած դպրոցներում էլ են նման խմորումներ կատարվում, որոնց նպատակը քաղաքական փոփոխություններ իրականացնելն է: Ապա Ջոնսը կարգադրեց երեք հոգու դուրս բերել և գրադարանում փակել երեք աշակերտուհիներին, որոնց հավատարմությունը իրենց գաղափարախոսությանը կասկածելի էր: Ջոնսը պատմեց, որ ուրբաթ կեսօրին Երրորդ ալիք շարժման մասին հեռսուստատեսությամբ կհայտատարի շարժման առաջնորդը, ինչպես նաև կներկայացնի նախագահի նոր թեկնածուին:

      Ուրբաթ 200 և ավելի աշակերտներ հավաքված էին դասարանում, ամենուր փակցված էին Երրորդ ալիքի լոպոտիպերն ու կարգախոսերը: Ուղիղ 12-ին Ջոնսը փակեց դռները և յուրաքանչյուր դռան մոտ կանգնեցրեց մեկական ժամապահ, սենյակում կային նաև լրագրողներ, որոնց խաղում էին Ջոնսի ընկերները: “Նախքան ազգային ասուլիսը ես ցանկանում եմ հանրությանը ցույց տալ, թե որքան կարգախահ եք դուք և հավատարիմ գաղափարախոսությանը”: Այս խոսքերով ուսուցիչը ողջունեց, և միանգամից 200 աշակերտներ կատարեցին նույնը, ապա մեկ մարդու նման գոչեցին. “Ուժը կարգապահության մեջ է”: Ապա ուղին ժամը մեկին Ջոնսը միացրեց հեռուստացույցը, բայց էկրանին ոչինչ չհայտնվեց:

   Այդ ժամանակ նա դիմեց աշակերտներին.”Ուշադիր լսեք: Չկա ոչ մի առաջնորդ: Գոյություն չունի ոչ մի համազգային երիտասարդական շարժում, Ձեզ վրա ներգործում էին, դուք ենթարկվում էիք մանիպուլյացիայի: Ձեզ ուղղորդում էին ձեր հավակնությունները: Դուք ոչնչով առավել և պակաս չեք այն գերմանացիներից, որոնց մենք ուոսումնասիրում էինք: Դուք մտածում էիք, որ դուք արտոնյալ եք և ընտրյալ այն բոլորից, ովքեր չկան այս սենյակում: Դուք փոխել էիք ձեր ազատությունը հարմարավետությամբ”: Դրանից հետո Ջոնսը ցուցադրեց նացիստական Գերմանիայի մասին տեսաֆիլմը: Նմանությունները ակնհայտ էին:

    “Եթե մեզ հաջողվեց կատարելապես կրկնել գերմանական մենթալիտետը, ապա ձեզնից ոչ ոք երբեք չի խոստովանի, որ ներկա է գտնվել Երրորդ ալիքի վերջնական հավաքին: Գերմանացիների նման ձեզ դժվար կլինի ընդունել, թե որքան հեռու էիք գնացել ձեր ամբիցիաներում”: Աշակերտները հեռանում էին չնշված վիճակում, իսկ ոմանք հազիվ էին զսպում արցունքները: 

Летаргический сон или мнимая смерть

Летаргический сон – мифы и реальность

«После тяжких страданий наступила смерть или состояние которое сочли смертью... Обнаружились все обычные признаки смерти. Лицо осунулось, черты его заострились. Губы стали белее мрамора. Глаза помутнели. Наступило окоченение. Сердце не билось. Так она пролежала три дня, и за это время тело сделалось твердым, как камень». Вы, конечно, узнали известный рассказ Эдгара По «Заживо погребенные». В литературе прошлого этот сюжет—погребение живых людей, впавших в летаргический сон,— был достаточно популярен. К нему не раз обращались мастера слова, с большим драматизмом описывая ужас пробуждения мнимо умерших в холодном, мрачном склепе или в гробу. Состояние летаргии на протяжении столетий было окутано ореолом мистики, таинственности и ужаса. Страх заснуть летаргическим сном и быть заживо погребенным был настолько распространенным явлением, что в прошлом веке в Германии, например, при всех больших кладбищах устраивались «предварительные» усыпальницы. Однако в старейшей Мюнхенской усыпальнице не было зафиксировано ни одного случая оживления доставленных туда умерших. Действительно ли летаргия так искусно имитирует истинную смерть, что одно можно спутать с другим? Еще в начале XX века среди виднейших ученых не существовало единого мнения по этому вопросу. Современная наука категорично отвечает: нет! Внешне состояние летаргии скорее напоминает глубокий сон. Но «спящего» практически невозможно разбудить, он не реагирует на оклики, прикосновения, другие внешние раздражители. Однако отчетливо видно дыхание. Если внимательно присмотреться, заметны подрагивания век. Легко прощупывается пульс—ровный, ритмичный, порой немного замедленный. Артериальное давление нормальное или несколько понижено. Цвет кожи обычный, неизмененный (сравните с картиной, нарисованной Э. По). Только в очень редких случаях наблюдается действительно картина мнимой смерти. Резко снижается артериальное давление, пульс едва определяется, дыхание становится поверхностным, кожа холодной и бледной. Но и при самой глубокой летаргии врач сегодня может обнаружить у больного признаки жизни. Прослушиваются сердечные тоны, в ответ на раздражение электрическим током сокращаются мышцы и нервы; сохранной остается реакция расширения зрачков на боль. Электрокардиограммы и электроэнцефалограммы регистрируют биотоки сердца и мозга. Итак,-в настоящее время вопрос не стоит в плоскости разграничения летаргического сна со смертью. И сам термин «летаргический сон» специалистами практически не употребляется. Сегодня говорят об истерической спячке, истерической летаргии. По своей сути истерическая летаргия ничего общего не имеет с физиологическим сном. Прежде всего нормальный сон не может непрерывно продолжаться сутки и более (за исключением тех случаев, 1 когда человек сильно переутомлен, не спал несколько дней и т. д.). А приступ истерической летаргии длится от нескольких часов до многих суток и даже—в очень редких случаях!—лет. Интересно, что в течение приступа ^больной какое-то время спит по-настоящему; это явление назвали «сном внутри сна». Выявить его удалось с помощью электроэнцефалограммы. Если сравнить электроэнцефалограмму, на которой зарегистрированы биотоки мозга спящего человека, с электроэнцефалограммой человека, впавшего в летаргический сон, то даже неспециалист сможет уловить резкое их отличие. Как известно, физиологический сон делится на две фазы. Первая—это так называемый медленный сон, с характерными медленными электрическими биопотенциалами: Вторая фаза—сон быстрый, или парадоксальный; ему присущи быстрые колебания биопотенциалов с малой амплитудой. Во время же истерической летаргии на электроэнцефалограмме регистрируется картина биотоков мозга, соответствующая состоянию бодрствования! При различных раздражениях: шуме, окликах, вспышках отита—электроэнцефалограмма показывает, что мозг реагирует на них. Но внешне это никак не проявляется, больной не «просыпается». Как уже говорилось, вывести его из .состояния летаргии практически невозможно. Пробуждение бывает таким же внезапным и неожиданным, как и начало приступа Правда, в некоторых случаях истерической летаргии предшествуют головная боль, вялость, чувство разбитости. И человек, который неоднократно впадал в летаргию (а такое нередко наблюдается в клинической практике), по знакомым симптомам может предсказать приближение очередного приступа. Вхождение, как говорят специалисты, в состояние летаргии сопровождается также значительной активацией вегетативной нервной системы: поднимается температура тела, учащается пульс, повышается артериальное давление, усиливается потоотделение. Физиологические характеристики таковы, будто человек делает тяжелую физическую работу. Объясняется это тем, что развитие истерической летаргии всегда связано с сильным эмоциональным напряжением. Как правило, приступу предшествует нервное потрясение. Психическая травма, его вызвавшая, может быть и чрезвычайно тяжелой и вовсе не значительной. Ибо у людей, страдающих истерией, даже мелкие житейские неурядицы вызывают неадекватную, слишком сильную ответную реакцию. Таким образом, то есть через патологический сон, они «отключаются», уходят от неразрешимой для них жизненной ситуации. Вот как одна больная описывает свое состояние во время приступов: «Я забываю все плохое и чувствую себя хорошо. Во время сна ко мне приходит мама, обнимает, целует меня, говорит, что поможет мне». «Уход» от трудной проблемы происходит, конечно же, спонтанно, без активного сознательного участия больного. Истерическая летаргия—одно из самых выраженных и довольно редких проявлений истерического невроза; страдают ею почти исключительно женщины, чаше молодого возраста. Во время приступа прежде всего ведется тщательное наблюдение за показателями артериального давления больного, его пульсом и дыханием. Когда «сон» продолжается долго—несколько суток,—больного приходится кормить (если сохраняется способность глотать пищу) или вводить питательные вещества с помощью капельниц. При необходимости принимают меры для освобождения мочевого пузыря й кишечника. Для того, чтобы избавить больного от этой крайне редкой формы проявления истерического невроза, проводится лечение основного заболевания. Истерическая летаргия не представляет опасности для "жизни. И летаргический сон в тех драматических формах, в которых о нем пишут и рассказывают «очевидцы»,—состояние скорее мифическое, чем реальное. Истинные загадки летаргии гораздо сложнее и интереснее выдуманных. Пока не удалось раскрыть до конца тонкие детали этого патологического механизма.

Случай из истории  Как у  тверждают ученые, сон-лучшее лекарство. Действительно, царство Морфея спасает людей от многих стрессов, заболеваний, да и просто снимает усталость. Считается, что продолжительность сна нормального человека составляет 6-7 часов. Но порой грань между нормальным сном и сном, вызванным стрессом, бывает слишком тонкой. Речь и идет о летаргии(греч. lethargia, от lethe - забвение и argia - бездействие), болезненном состоянии, похожем на сон и характеризующемся неподвижностью, отсутствием реакций на внешнее раздражение и отсутствием всех внешних признаков жизни.     Летаргия известна еще с библейских времен. В Ветхом и Новом заветах можно найти массу примеров одной из самых загадочных и до сих пор не изученных болезней. Впасть в летаргический сон люди всегда боялись, потому что существовала опасность быть погребенным заживо. Например, знаменитый итальянский поэт Франческо Петрарка, живший в XIV веке, в возрасте 40 лет тяжело заболел. Однажды он потерял сознание, его сочли умершим и собирались похоронить. К счастью, закон того времени запрещал хоронить покойников раньше чем через сутки после кончины. Очнувшись уже практически у своей могилы, Петрарка сказал, что чувствует себя превосходно. После этого он прожил еще 30 лет.     Хорошо известны, опасения Николая Гоголя быть похороненным заживо. Окончательный психический надлом произошел у писателя после того, как скончалась женщина, которую он бесконечно любил, - Екатерина Хомякова, жена его друга. Ее смерть потрясла Гоголя. Вскоре он сжег рукопись второй части "Мертвых душ" и слег в постель. Врачи посоветовали ему отлежаться, однако организм писателя защитил его слишком хорошо: он заснул крепким спасительным сном, который в то время приняли за смерть. В 1931 году большевики решили по плану благоустройства Москвы уничтожить кладбище Данилова монастыря, на котором был похоронен Гоголь, и во время эксгумации присутствующие с ужасом обнаружили, что череп великого писателя повернут набок, а материя в гробу разодрана.     В Англии до сих пор существует закон, по которому во всех холодильниках моргов должен быть колокол с веревкой, чтобы оживший "покойник" смог колокольным звоном позвать на помощь. В конце 60-х годов там создан первый аппарат, позволяющий уловить самую незначительную электрическую активность сердца. почти при первом же испытании в морге среди трупов была обнаружена живая девушка. В Словакии же пошли еще дальше: там в могилу с покойником кладут мобильный телефон.      Лечение, как и причины летаргии, медицине не известны. Также невозможно спрогнозировать, когда наступит пробуждение. Состояние летаргии может длиться от нескольких часов до десятков лет. Медицина описывает случаи впадения в летаргический сон людей по причине угара, большой кровопотери, истерического припадка, обморока. Интересно, что при угрозе жизни (бомбежки во время войны) спавшие летаргическим сном просыпались, могли идти, а после артобстрела засыпали вновь. Механизм старения у заснувших сильно замедлен. За 20 лет сна внешне они не меняются, зато потом в состоянии бодрствования наверстывают биологический возраст за 2-3 года, превращаясь на глазах в стариков. Проснувшись, многие уверяли, что слышали все, что происходило вокруг, но не было сил даже пошевелить пальцем. Назира Рустемова из Казахстана, будучи 4-летним ребенком, сначала впала в состояние, похожее на бред, а потом заснула летаргическим сном. Медики областной больницы посчитали ее умершей, и вскоре родители похоронили девочку заживо. Спасло ее лишь то, что по мусульманскому обычаю тело покойного не закапывают в землю, а заворачивают в саван и хоронят в доме-могильнике. Назира проспала 16 лет и проснулась, когда ей должно было исполниться 20. По рассказу самой Рустемовой, "в ночь после похорон ее отец и дед услышали во сне глас, который им сообщил, что она жива", что и заставило их внимательнее отнестись к "трупу" и обнаружить слабые признаки жизни.     Случай самого долгого, официально зарегистрированного летаргического сна, занесенного в Книгу рекордов Гиннесса, произошел в 1954 году с Надеждой Артемовной Лебединой (родившейся в 1920 году в селе Могилев Днепропетровской области) именно из-за сильной ссоры с мужем. В результате полученного стресса Лебедина заснула на 20 лет и вновь пришла в себя лишь в 1974-м. Врачи признали ее абсолютно здоровой.      Существует и другой рекорд, по каким-то причинам не попавший в книгу рекордов Гиннеса. Августина Леггард, после стресса, вызванного родами, уснула и... больше не реагировала на уколы и удары. Зато очень медленно открывала рот, когда ее кормили. Прошло 22 года, однако спящая Августина оставалась такой же молодой. Но вот женщина встрепенулась и заговорила: "Фредерик, наверное, уже поздно, ребенок проголодался, я хочу его покормить!" Но вместо новорожденного младенца она увидела 22-летнюю молодую женщину, как две капли похожую на нее... Вскоре, однако, время взяло свое: проснувшаяся женщина стала стремительно стареть, через год она превратилась в старуху и умерла уже через 5 лет.      Более загадочный случай произошел с кладовщиком Гранаткиным из гродненской районной продуктовой базы. Некто Мечник однажды попытался убить его: нанес кладовщику смертельный удар по голове каким-то тяжелым предметом, увез в лес и закопал Гранаткина в снегу. Через 22 дня тело, превратившееся в "ледышку", случайно обнаружили лесорубы. Труп отвезли в морг, однако местный патолого-анатом не смог провести вскрытие - тело было слишком твердым. Решили отложить дознание до утра... А утром хирург заметил, что зрачки глаз не похожи на глаза умершего человека, ногти при нажатии также слегка порозовели. Это были признаки того, что человек, пролежавший в снегу 22 дня без движения, без еды и питья, все еще подавал признаки жизни. Однако у Гранаткина не было дыхания, не прощупывался пульс. И врач поставил диагноз - глубокий летаргический сон, возникший по причине удара по голове. Вскоре "мертвец" с помощью медиков... проснулся! Говорили и писали потом, что Гранаткина спасло от полного обмерзания то, что он был тепло одет и накрыт толстым слоем снега.      Известны случаи, когда летаргический сон возникал периодически. Один английский священник спал шесть дней в неделю, а в воскресенье вставал, чтобы поесть и отслужить молебен. Обычно в легких случаях летаргии наблюдается неподвижность, расслабление мышц, ровное дыхание, но в тяжелых, редко встречающихся, имеется картина действительно мнимой смерти: кожа холодная и бледная, зрачки не реагируют, дыхание и пульс трудно обнаружить, сильные болевые раздражения не вызывают реакции, рефлексы отсутствуют. Когда есть подозрения на летаргический сон, врачи рекомендуют поднести зеркало ко рту умершего: несмотря на любые симптомы смерти зеркало должно запотеть. Но самой лучшей гарантией от летаргии является спокойная жизнь и отсутствие стрессов.